Turizm; insanların geçici veya devamlı, asli kazanç elde etme faaliyeti için yerleşmeye dönüşmemek şartıyla konaklamaları, tatil, dinlenme, sağlık, kültür, spor, avlanma, diğer toplumları tanıma ve benzeri amaçlarla yurtiçi ve yurtdışı bölgelere gitmelerinden doğan ekonomik, sosyal, kültürel iletişimlerin doğal ve yapay çevre ortamında paylaşılmasıdır diye tanımlanabilir.
Günümüzde pek çok ülke “çevre ile uyumlu sürekli ve dengeli turizm gelişimi” için araştırmaya, uygulamaya ve 1990’lardan sonra alternatif turizm türleri şekillendirmeye başlamıştır. Sürekli ve dengeli turizm kendiliğinden gerçekleşen bir olay değildir. Çok dikkatli planlama, uygulama ve kontrol gerektirir. Bunun yanında teknolojilerin ve ülkeler arasında bilgi alışverişi bu amaç içinde büyük önem arz etmektedir.
Dünya turizminin başarısı ve geleceği önümüzdeki yıllarda çevre değerlerine verilecek önem ve planlamalar ile belirlenecektir.
Turizm sektörü, ulaşım, konaklama, yeme-içme ve reklam gibi pek çok farklı aktiviteleri içerir. Dünyadaki pek çok ülke için turizm, yabancı ülkelerle alış-veriş ve Gayri Safi Milli Hasıla için önemli bir getiridir.
Turizm; döviz ve istihdam oluşturan özelliği ile ekonomik, insanların dinlenme ihtiyacını karşılayan ve farklı kültürleri bir araya getiren özelliği ile sosyo-kültürel, meydana getirdiği kaynak kullanım talepleri ile de çevreyi etkileyen önemli bir faaliyettir.
Turizm, sayılan bu özellikleriyle gelişmekte olan ülkeler için daha da büyük bir önem taşımaktadır. Ülkemiz 1980’li yılların ikinci yarısından başlayarak, hızlı bir hamle ile dünyaca tanınan ve bilinen bir tatil ve gezi ülkesi durumuna gelmiştir. 1995-1998 yıllarını kapsayan dönemde Türk turizminin uluslararası turizm geliri içerisindeki payı yüzde 1,4’ten yüzde 1,6’ya; yabancı turist sayısı 7,7 milyon kişiden, 9,7 milyon kişiye yükselmiştir. 1995-1998 döneminde ülkemizde turist sayısının yüzde 26,2, turizm gelirlerinin ise yüzde 45 arttığı görülmektedir. Turist sayısı ve döviz gelirlerindeki bu artışla Türkiye, dünyada en çok turist kabul eden ülke sıralamasında 12’nci, gelirlerde ise 8’inci sıraya yükselmiştir. 1998 yılında ülkemize gelen turist sayısı 9,7 milyon kişi, turizm geliri ise 7,2 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. 1999 yılında yaşanan deprem felaketi ve konjonktürel nedenlerle ülkemize 7,5 milyon turist gelmiş ve turizm gelirleri bir önceki yıla göre yüzde 27,8 oranında bir azalma ile 5,2 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir.
Turizm Bakanlığı’ndan Belgeli Konaklama Tesisleri’ne ait bilgiler 1970-2000 yıllarını kapsayacak şekilde düzenlenmiş ve Tablo:VII.1.1’de verilmiştir. Tablonun incelenmesinden de görüldüğü üzere 1970 yılında 301 olan turizm yatırımı belgeli tesis sayısı 1990 yılında 1921’e 2000 yılında ise 1300’e yükselmiştir. Turizm işletmesi belgeli tesis sayısı ise 1990 yılında 1260, 1995 yılında 1793, 2000 yılında ise 1824 olarak
gerçekleşmiştir.
Turizm işletmesi belgeli yatak sayısı yıllar itibariyle incelendiğinde ise, 1990 yılında 173 227 olan yatak sayısı 1995’de 280 463’e 2000 yılında da 325 168’e yükselmiştir.
Ülkemizde son yıllarda yatak kapasitesindeki hızlı artışa ve kaydedilen önemli gelişmelere rağmen, tanıtım ve pazarlama konusunda bir reform ihtiyacı mevcuttur.
Turizm Bakanlığı’ndan belgeli konaklama tesislerinin tür ve sınıflarına göre dağılımı ise Tablo:VII.1.2’de verilmektedir. Tablonun incelenmesinden görüleceği üzere 2000 yılı sonu itibariyle turizm yatırımı belgeli tesis sayısı 1300, oda sayısı 113452, yatak sayısı ise 243794’dür. Yine aynı tarih itibariyle turizm işletmesi belgeli tesis sayısı 1824, oda sayısı 156367, yatak sayısı ise 325168 olarak gerçekleşmiştir.
Dağılımı
Yıllar itibariyle ülkemize gelen yabancı ziyaretçilerin sayısı incelendiğinde 1995 yılında 7.726.886, 1996’da 8.536.778, 1997’de 9.712.510, 1998’de 9.431.280, 1999’da 7.487.365 ve 2000 yılında ise 10.428.153 olduğu görülmektedir.
2000 yılında ülkemize gelen yabancıların milliyetlere ve taşıt araçlarına göre dağılımı Tablo:VII.1.3’de gösterilmektedir. 2000 yılında ülkemizi ziyaret eden her 100 turistten yaklaşık 76’sının Avrupa + OECD ülkelerinden geldiği görülmektedir. 2000 yılında ülkemizi ziyaret eden 10.428.153 kişinin 7.274.062’ si havayolu, 1.969.579’u karayolu, 39.667’si tren yolu, 1.144.845’inin de deniz yolunu tercih ettikleri görülmektedir.
1997-2000 yılları arasında ülkemizin turizm gelir-giderleri ile bunlara ait değişim oranları Tablo:VII.1.4 ve Tablo:VII.1.5’de düzenlenmiştir.
Ülkemiz sırasıyla 1997 yılında 7 milyar dolar, 1998 yılında 7,177 milyar dolar, 1999 yılında 5,203 milyar dolar, 2000 yılında da 7,636 milyar dolar turizm geliri elde etmiştir. 2001 yılında ise 10 milyar dolar turizm geliri beklenmektedir.
1997 yılında 1,716 milyar dolar olan turizm giderimiz ise 1998 yılında 1,753 milyar dolar olarak gerçekleşmiştir. 1999 yılında yüzde 16,1 azalarak 1,471 milyar dolar olan turizm gideri 2000 yılında yüzde 12,7 artarak 1,711 milyar dolara yükselmiştir.
1995 – 1999 yılları arasında turizm gelir-gider dengesi ve ortalama harcamalara ilişkin bilgiler Tablo:VII.1.6’da verilmektedir. Tablonun incelenmesinden de görüleceği üzere 1995-1998 döneminde yabancı başına ortalama harcama ve vatandaş başına ortalama harcama miktarı her geçen yıl artmakta iken 1999 yılında bu eğilim tersine dönmüştür.
NOT: 1978 yılına kadar Maliye Bakanlığı 1978-1983 yılları arasında da Merkez Bankası kayıtlarından alınmakta olan turizm geliri, 1984 yılından itibaren anket yöntemi ile tespit edilmektedir ve hesaplamalarda çıkış yapan yabancı sayısı esas alınmaktadır. Anket 1991-1995 yıllarında Merkez Bankası’nca yapılmıştır. 1996-1998 yılı turizm geliri Turizm Bakanlığı ve DİE’nün birlikte yürüttüğü anket sonucunda hesaplanmıştır.
Ülkemizde turizm sektöründeki gelişmelerin özeti Tablo:VII.1.7’de verilmektedir. 2005 yılında ülkemizi ziyaret edecek kişi sayısının 13,6 milyon elde edilecek turizm gelirinin de 11,627 milyar dolar olacağı öngörülmektedir. VIII. Plan döneminde ülkemizi ziyaret eden turist sayısında % 8,6’lık turizm gelirinde ise % 10,1’lik bir artış öngörülmektedir.
